इजरायलले सिनवारलाई मारेको घटना टर्निङ पोइन्ट होइन : अमेरिकी विज्ञ

२०८१ कार्तिक २ शुक्रबार

जबकि हमास नेताको मृत्यु बेन्जामिन नेतान्याहुको लागि एउटा राजनीतिक विजयको प्रतिनिधित्व गर्छ, इजरायल अझै गाजामा शासन गर्ने यथार्थवादी योजनासँग नजिक पुगेको छैन।

यह्या सिनवार आफ्नो काँधमाथि हेर्दै गाजामा एउटा चौक वा सडकमा र्‍यालीमा मानिसहरूको भीडमा उभिएका छन्। उनले आफ्नो एउटा उठाइएको हातले ूविजयू को संकेत गर्ने ुख्ु बनाएका छन्। एक जना क्यामोफ्लाज पहिरनमा व्यक्ति उनको छेउमा उभिएका छन्। दुबै र धेरै र्‍यालीमा सहभागीहरू हरिया स्कार्फ लगाएका छन्।

हमासको प्रमुख, यह्या सिनवार, जो अक्टोबर ७, २०२३ का आक्रमणहरूका प्रमुख योजनाकार थिए, जसले झण्डै १,२०० मानिसहरूको ज्यान लिएको थियो, इजरायलले उनलाई मारेको घटना इजरायल–गाजा युद्धमा एउटा प्रमुख मोड भन्दा बढि एक प्रकारको अन्तर्विरोध सावित हुन सक्छ। यो हत्या इजरायलले हमासलाई संगठनका रूपमा ध्वस्त गरेको अर्को संकेत हो, तर हमास र इजरायल दुबै अझै लड्न तयार देखिन्छन्, र इजरायलले गाजामा अब के गर्नुपर्ने भन्ने कठिन प्रश्न अझै समाधान गर्न सकेको छैन।

सिनवार हमासको सुरुदेखि नै एउटा प्रमुख सदस्य थिए। उनले २०११ सम्म जेलमा बिताए र त्यसपछि कैदीहरूको आदानप्रदानमा मुक्त भए। उनले आफ्नो चरमपन्थी दृष्टिकोणका लागि परिचित थिए। अक्टोबर ७ का आक्रमणहरूपछि इजरायलले उनलाई सार्वजनिक शत्रु नम्बर एक घोषणा गरेको थियो, युद्धको सुरुदेखि नै उनलाई ूमृत्युकामीू भनिएको थियो—एक वर्ष लामो क्रूर द्वन्द्वपछि इजरायलले त्यो वाचा पूरा गर्यो।

सिद्धान्ततः, सिनवारको मृत्युले युद्धविरामलाई सम्भव बनाउन सक्छ। उनले वार्तामा कठोर अडान लिएका थिए, जसले युद्धलाई लम्ब्याउन खोजेका थिए, किनभने यसले इजरायलको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठामा र प्रमुख सहयोगी, संयुक्त राज्य अमेरिकासँगको सम्बन्धमा क्षति पुर्याएको थियो। उनी साधारण गाजनहरूले आफ्नो लक्ष्य पूरा गर्न दुख पाइरहँदा पनि सहन तयार थिए।

इजरायलको दृष्टिकोणमा, सिनवारको हत्या एउटा राजनीतिक विजय हो, प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले हमासलाई ध्वस्त पार्ने वाचा सम्झाउने एक भावुक सम्झना हो। उनको मृत्यु र अक्टोबर ७ का आक्रमणका अन्य प्रमुख योजनाकारहरूको मृत्युका साथ, जस्तै सैन्य शाखा प्रमुख मोहम्मद डिफ र उनका सहायक मारवान इस्सा, हमासको धेरै गाजाको नेतृत्व ध्वस्त भएको छ। इजरायलले गाजाबाहिरका हमासलाई पनि ध्वस्त पारेको छ, विशेष गरी जुलाईमा तेहरानमा इस्माइल हानियालाई मारेर र लेबनान तथा अन्यत्रका नेताहरूमाथि अन्य आक्रमणहरूद्वारा।

इजरायलले हमासका धेरै सिपाहीहरूलाई पनि ध्वस्त पारेको छ। इजरायलले मारिएका ४२,००० भन्दा बढी गाजनहरूमध्ये, करिब एक तिहाइ हमासका लडाकु रहेको दाबी गरेको छ—अक्टोबर ७ भन्दा पहिले २५,००० देखि ३०,००० का बीचमा भएको लडाकुहरूको कुल संख्याको लागि ठूलो क्षति हो। इजरायलले गाजामा हमासलाई शासनकारी शक्तिका रूपमा हटाएको छ, जसले संगठनका लागि महत्त्वपूर्ण पैसा, शक्ति र वैधता गुमाएको छ।

यस क्षतिबाट हमासको पुनःउत्थान कठिन हुनेछ। धेरै वरिष्ठ, अनुभवी नेताहरूको हानिले कम अनुभवी व्यक्तिहरूलाई अगाडि ल्याउनेछ, र उनीहरूले हमासका विदेशी समर्थक, गाजा र अन्य फिलिस्तिनी समुदायका समर्थकहरू, र आफ्नै लडाकुहरूलाई प्रमाणित गर्नुपर्नेछ।

निरन्तर हत्या अभियानले हमासका नेताहरूको संवादलाई खतरनाक बनाएको छ, र यसले उनीहरूलाई आफ्नो संगठन सञ्चालन गर्न गाह्रो बनाएको छ। तिनीहरूले सिनवार, डिफ र अन्य धेरैको जस्तै भाग्यको जोखिम लिँदै मात्र संवाद र निर्देशन दिन सक्थे। तर संवाद रोक्नाले हमासलाई एक महत्त्वपूर्ण समयमा बिना कुनै स्पष्ट दिशामा छोडेको छ। गाजामा हमासको लोकप्रियता पनि घटिरहेको छ, किनभने त्यहाँका फिलिस्तिनीहरू इजरायललाई ध्वस्त पार्ने दोषसहित हमासप्रति पनि रिसाएका छन्।

सिनवारको राखबाट कस्तो हमास उदाउनेछ ? एकातिर, हमास र गाजामाथि इजरायलको विनाशकारी अभियानले भविष्यका नेताहरूलाई एक कडा पाठ दिएको छ, जो धेरै शक्तिशाली, दृढ प्रतिद्वन्द्वीलाई सामना गर्दा आउने खतराहरूलाई बुझाउँछ। हमासले आफ्नो संगठनलाई पुनर्गठित गर्न र समर्थनको गिरावटलाई उल्ट्याउने फाइदा उठाउन सक्छ।

तर अर्कोतिर, भविष्यका हमास नेताहरूले जसलाई उनीहरूले प्रतिरोध भन्नेछन् त्यसलाई दोब्बर गर्न सक्छन्। सिनवारको नेतृत्वमा हमासले इजरायललाई कडा प्रहार गर्यो, फिलिस्तिनी मुद्दालाई फेरि राजनीतिक मानचित्रमा ल्यायो, र देशको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठामा धक्का पुर्यायो। सङ्घर्ष अन्त्य गर्दा यी उपलब्धिहरूलाई पछाडि धकेल्न सक्छ। यति धेरै नेताहरू र लडाकुहरूको हानि, र यति धेरै फिलिस्तिनी बालबालिका र अन्य गैरलडाकुहरूको मृत्यु पछि, संगठनका सदस्यहरूमा प्रतिशोधको भावना छ।

इजरायलका लागि, सिनवारको हत्या गाजाको शासन व्यवस्थाको व्यापक समस्या समाधान गर्दैन। अक्टोबर ७ पछि एक वर्ष भन्दा बढी, इजरायल अझै गाजामा कसले शासन गर्ने भन्ने एउटा यथार्थवादी ढाँचाको परिकल्पना गर्न नजिक पुगेको छैन। असफल राज्य नै गाजाको सम्भावित नजिकको र सायद लामो समयको परिणाम हो।

यस्तो वातावरणमा, कमजोर र असङ्गठित भए पनि हमास बाँच्छ, र सायद फस्टाउन पनि सक्छ। साधारण गाजनहरू, निस्सन्देह, युद्ध र दुःखबाट कुनै राहत पाउँदैनन्।

ड्यानियल बायम्यान: स्ट्राटेजिक र इन्टरनेशनल स्टडिज केन्द्रका वरिष्ठ फेलो र जर्जटाउन विश्वविद्यालयको स्कूल अफ फरेन सर्विसका प्राध्यापक हुन्)